Bùi Thị Thùy Mai
Cán bộ Truyền thông Giáo dục sức khỏe
28/6/2024
Phòng ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con giai đoạn sau sinh
Nhiễm HIV không có nghĩa là bạn hoàn toàn không thể có con. Với những tiến bộ của y học, người nhiễm HIV, đặc biệc là phụ nữ vẫn có thể mang thai, sinh con. Tuy nhiên để đứa trẻ không bị lây nhiễm HIV từ mẹ thì cần phải tuân thủ sự hướng dẫn, điều trị của thầy thuốc.
Với những bà mẹ bị nhiễm HIV, em bé sinh ra được uống ARV theo phác đồ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Việc sử dụng phác đồ ARV dự phòng cho trẻ phù hợp với thời gian mẹ được điều trị ARV, kết quả tải lượng vi rút, thời điểm mẹ được phát hiện nhiễm HIV và cách nuôi dưỡng trẻ. Trường hợp mẹ cho con bú thì xét nghiệm tải lượng vi rút HIV từ 6 - 12 tháng/lần cho đến khi con ngừng bú mẹ hoàn toàn.
Sữa mẹ có chứa vi rút HIV. Thời gian bú mẹ càng dài thì khả năng lây truyền HIV càng tăng. Theo Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo rằng "nơi mà việc nuôi con bằng thức ăn thay thế được chấp nhận, khả thi, đáp ứng được, có khả năng duy trì được và an toàn, phụ nữ bị nhiễm HIV nên tránh cho con bú mẹ". Tuy nhiên, ở nhiều nước có thu nhập trung bình và thấp, những tiêu chuẩn nuôi con bằng thức ăn thay thế khó thực hiện được, thì việc cho con bú mẹ vẫn là một sự lựa chọn duy nhất, sẵn có, rẻ tiền cho hầu hết phụ nữ bị nhiễm HIV.
Hướng dẫn của WHO cũng khuyến cáo phụ nữ nhiễm HIV cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, sau đó cai sữa nhanh để giảm thời gian tiếp xúc với sữa mẹ và hạ thấp nguy cơ lây truyền. Đồng thời người mẹ phải được điều trị thuốc kháng vi rút liên tục để giảm tối đa nồng độ vi rút trong máu cũng như sữa mẹ có khả năng lây truyền sang con.
Nếu bà mẹ có quyết định cho con bú, nhân viên y tế sẽ hướng dẫn cách cho bú đúng, nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, cho trẻ ăn bổ sung khi trẻ tròn 6 tháng tuổi, và tiếp tục cho bú mẹ đến 12 tháng, đồng thời mẹ phải tuân thủ điều trị ARV trong suốt thời gian cho con bú.
Nếu bà mẹ quyết định nuôi con bằng sữa thay thế thì cho trẻ uống sữa với điều kiện được gia đình hỗ trợ, có nguồn cung cấp sữa đầy đủ trong 6 tháng đầu, có khả năng chuẩn bị sữa công thức (vệ sinh dụng cụ, pha sữa, ...) hợp vệ sinh và đủ số lượng, đảm bảo có nước sạch và vệ sinh môi trường.
Trẻ cũng cần được tiêm chủng, điều trị dự phòng các bệnh nhiễm trùng cơ hội, theo dõi tăng trưởng và xét nghiệm xác định tình trạng nhiễm HIV sớm cho trẻ. Mẹ cần tiếp tục tái khám đúng hẹn tại cơ sở chăm sóc và điều trị HIV/AIDS; đưa con đến cơ sở chăm sóc điều trị HIV/AIDS để trẻ được làm xét nghiệm PCR đúng thời gian và được theo dõi, quản lý. Bà mẹ sẽ được hướng cách cho trẻ tiếp tục uống ARV sau khi xuất viện.
Nhiễm HIV là nhiễm suốt đời. HIV xâm nhập vào tế bào CD4 và làm suy giảm hệ thống miễn dịch của cơ thể. Các can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con gồm các can thiệp chính bao gồm: tư vấn và xét nghiệm HIV sớm trong 3 tháng đầu hoặc trong lần khám thai đầu tiên; điều trị ARV ngay khi mẹ phát hiện nhiễm HIV cho mẹ và điều trị dự phòng lây truyền bằng thuốc kháng vi rút HIV cho con càng sớm càng tốt; thực hành sản khoa an toàn; chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ đúng cách và xét nghiệm PCR sớm cho trẻ phơi nhiễm./.
Lê Bách Khoa